მეგრულ-ქართული ელექტრონული ლექსიკონი და ახალი პროექტი, რომელმაც მეგრული თაობებს უნდა შემოუნახოს

საქართველოს პრეზიდენტის მხარდაჭერით გაიმართა VI საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენცია „ენა და თანამედროვე ტექნოლოგიები 2022 – ტექნოლოგიები მრავალენოვანი ინტერნეტისთვის“. კონფერენციის მიზანს კი წარმოადგენდა მრავალენოვანი ინტერნეტის იდეის ტექნოლოგიური და სამეცნიერო კონცეფციების, ქართველური ენებისა და, ზოგადად, ლინგვისტიკის პრობლემების ენის თანამედროვე ტექნოლოგიების ფონზე გააზრება, ციფრული რესურსების, ლექსიკოგრაფიული ბაზების, კორპუსების შექმნის, განვითარებისა და გამოყენების საკითხები, აგრეთვე, საერთაშორისო გამოცდილების ურთიერთგაზიარება ტექსტური კორპუსების, ელექტრონული ლექსიკოგრაფიული პროდუქციის, სასწავლო მასალების შექმნისა და ახალი ამოცანების შესახებ კორპუსლინგვისტიკის, ენის კომპიუტერული მოდელირების, ავტომატური თარგმანის, ენის ელექტრონული სწავლა/სწავლებისა და დოკუმენტირების სფეროში.

კონფერენციაზე, სადაც წარმოდგენილი იყო ენის ტექნოლოგიებისა და ციფრული ჰუმანიტარიის ფართო პრობლემატიკა, წარმოადგინეს ინფორმაცია უკვე დაწყებული მეგრული სამეტყველო კორპუსის შედგენის პროექტის შესახებ, რომელიც გულისხმობს, რომ უნდა განხორციელდეს მეგრულის, როგორც უმწერლობო ქართველური ენის ტექსტების დიგიტალიზაცია და შესაბამისი ანოტაცია.

როგორც ავტორები განმარტავენ, გლობალიზაციისა და მიგრაციული პროცესების შედეგად, ბევრი მეგრული ტრადიცია და რიტუალი შეიცვალა და მიეცა დავიწყებას, ქცევის ძველ წესებს საზოგადოება დღეს არ იზიარებს და თაობათა შორის ცოდნის გადაცემაც, გარკვეულწილად, პრობლემურია. ახალგაზრდა თაობის ლექსიკა გაღარიბებულია და ენობრივი კონსტრუქციები მიისწრაფვის გამარტივებისკენ და ავტორები მიიჩნევენ, რომ მეგრული მეტყველების შეგროვება და შესაბამისი ანოტაციებით შენახვა გადაუდებელი აუცილებლობაა.

მასალების მოპოვება დაგეგმილია სამეგრელოს ექვსი ადმინისტრაციული ერთეულის სოფლებსა და ცენტრში, ასევე აფხაზეთიდან დევნილთა კომპაქტურ დასახლებებში. ჩაიწერება არა მხოლოდ ხანდაზმულთა, არამედ ახლაგაზრდების მეტყველებაც და თემატურად აღიწერება ის მასალა, რომელიც ასახავს ენობრივი და კულტურული ცოდნის გადაცემის საკითხებს.

მეგრული ენის ანოტირებული ზეპირი კორპუსის თეორიული და პრაქტიკული ჩარჩოში ვკითხულობთ, რომ პროექტის შედეგები შეიძლება გამოიყენებოდეს როგორც სასწავლო რესურსი სხვადასხვა საგანმანათლებლო პროგრამაში, რომელიც მოემსახურება უმწერლობო ქართველური ენების სწავლებას უმაღლესი განათლების სხვადასხვა საფეხურზე, სხვადასხვა სახელმძღვანელოებისა და გრამატიკული წესების მოსამზადებლად. ამასთან, ავტორები თვლიან, რომ პროექტის შედეგები ასევე მნიშვნელოვანი იქნება უმწერლობო ქართველური ენების პოპულარიზაციისთვის.

მეგრული სამეტყველო კორპუსის შედგენის პროექტი მოიცავს შემდეგ ამოცანებს:

• მეგრული ზეპირი ტექსტების კონსერვაცია და მორფოლოგიურად ანოტირებული კორპუსის შედგენა, რომელშიც წარმოდგენილი იქნება საველე ექსპედიციების დროს მოპოვებული ინფორმაცია მეგრელების ლინგვისტური და სოციოკულტურული სიტუაციის
  შესახებ;
• აღწერითი გრამატიკის გენერირება და ლექსიკონის შედგენა Fieldwork Language Explorerის (FLEx) საშუალებით.

პროექტის შედეგად უნდა მივიღოთ მეგრულის ანოტირებული სამეტყველო / ზეპირი კორპუსი, რომელიც ხელმისაწვდომი იქნება ონლაინრეჟიმში. ამ პროექტისთვის სპეციალურად შემუშავებული მორფოსინტაქსური ანოტაცია დაედება საფუძვლად აღწერით გრამატიკისა და ონლაინლექსიკონს.

აქვე გთავაზობთ მეგრულ-ქართულ ელექტრონულ ლექსიკონს, რომელიც ალიო ქობალიას ავტორობით არის შექმნილი და არნოლდ ჩიქობავას სახელობის ენათმეცნიერების ინსტიტუტის დახმარებით არის ხელმისაწვდომი:

მეგრულ-ქართული ელექტრონული ლექსიკონი

კონფერენცია სახელმწიფო ენის დეპარტამენტის, არნოლდ ჩიქობავას სახელობის ენათმეცნიერების ინსტიტუტის, ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტისა და საერთაშორისო ორგანიზაცია „ინტერნეტსაზოგადოება საქართველოს“ ორგანიზებით ცხრამეტ და ოც სექტემბერს გაიმართა.

ასევე იხილეთ:

“სულხარ-საბა’ვშვო ლექსიკონი” – ქართული სიტყვების ორიგინალური ინტერპრეტაცია